پمپ آب چیست
پمپ یکی از قدیمی ترین و گسترده ترین ماشین آلات شناخته شده و موجود در جهان است که جهت انتقال سیالاتی مانند مایعات و گازها کاربرد دارد و به طیف وسیعی از صنایع مانند خودرو سازی، انرژی، پزشکی و همچنین مواردی مانند تخلیه آبگیرها، فیلتر کردن آب آکواریوم ها و پمپاژ کردن آب چاه ها کمک می کند. پمپ های آب با استفاده از انرژی و توان الکتریکی و مکانیکی، مایعات را به جریان در می آورند.
پمپ آب برای اولین بار توسط جوزف مونتگلیفر( Joseph Montgolfier) در سال 1796 اختراع شد و زندگی را برای افراد آسانتر کرد.
بنا بر نوع استفاده کاربر پمپ های متنوعی وجود دارند که بعضی از آنها عبارتند از پمپ های دارای منبع های خلاء، پمپ های هیدرولیکی و پمپ های خنک کننده.
کاربرد های پمپ آب
در بسیاری از موارد از پمپ های آب استفاده می شود . عمدتا از پمپ های آب برای تامین پیوسته آب در صنایع ، موسسات تجاری ، منازل ، بیمارستان ها و آکواریوم ها و غیره …استفاده می شود.
ما همچنین می توانیم از پمپ های آب برای تامین و حمل و جابجایی اشکال مختلفی از مایعات ، بسته به ظرفیت پمپ استفاده کنیم.
متداولترین پمپ های آبی که استفاده می شوند پمپ های آب شناور و پمپ های آب جتی هستند . استفاده های متفاوتی از پمپ های آب می شود.
بیشتر بخوانید : تجهیزات استخری
نحوه عملکرد پمپ آب
امروزه پمپ های آب انواع مختلفی دارند که بنا به ساختار خود عملکرد متفاوتی نیز دارند.پمپ آب با قطعاتی شامل فرمان دهنده ها؛ منابع تحت فشار؛ اتصالات هیدرولیکی و … بسته می شود و بنا به شرایط محیط و نوع مایعات (اسیدی و غیر اسیدی) شکل؛ طراحی و نوع مواد سازنده آن متفاوت است.
پمپ آب با دریافت فرمان از کلید اتوماتیک یا سنسور، میزان فشار و دبی آب را افزایش می دهد که این عمل از طریق گردش پروانه داخل کاسه حلزونی شکل می گیرد. نیروی گرداننده پروانه از طریق موتور پمپ ایجاد می گردد که این موتور می تواند با نیروی الکتریسیته، گازوییل، بنزین و امثالهم تامین کردد.
طبقه بندی پمپ آب
پمپ ها به دو دسته ی اصلی دینامیکی و جابجایی مثبت تقسیم می شوند که هرکدام دارای دسته بندی های جداگانه می باشند.
انواع پمپ دینامیکی
پمپ آب سانتریفیوژ
این نوع پمپ با توجه به نوع کارکرد و قیمت نسبتا ارزان، بیشترین فراوانی در جهان را به خود اختصاص داده است. عملکرد آن بدین صورت است که در حین فعالیت، فشار سیال از ورودی تا خروجی به کمک پروانه های چرخشی افزایش می یابد و آب به داخل لوله ها هدایت می شود. پمپ های سانتریفیوژ بیشتر در صنایع ساختمانی، گردش آب گرم و چاه های آب کاربرد دارند.

پمپ سانتریفیوژ عمودی
پمپ های سانتریفیوژ عمودی چند پروانه می توانند بیش از 150PSI فشار بین مکش و تخلیه ایجاد کنند که عموما طراحی و ساخت آنها بسیار مشکل و پرهزینه می باشد. جهت استفاده از یک رویکرد اقتصادی تر می توان از یک پمپ سانتریفیوژ افقی یا پمپ های تک پروانه استفاده نمود.

پمپ سانتریفیوژ افقی
این پمپ ها شامل دو یا چند پروانه می باشند که در خدمات پمپاژ آب مصرفی مورد استفاده قرار می گیرند. در پمپ سانتریفیوژ افقی تمام قسمت ها در یک غلاف قرار دارند که بر روی یک شفت افقی نصب شده اند. پمپ های طبقاتی می توانند یک یا دو مکنده بر روی اولین پروانه داشته باشند.

پمپ مستغرق
پمپ های مستغرق که شامل انواع کف کش، لجن کش و شناور می باشند تنها زمانی که داخل آب غوطه ور هستند به درستی کار می کنند.

پمپ های گریز از مرکز یا تک پروانه
پمپ گریز از مرکز معمولا به پمپی که از انرژی جنبشی استفاده می کند معروف است. این پمپ ها مایعات را با کمک نیروی وارده به پروانه ها انتقال می دهند. هد دیفرانسیل با افزایش میزان چرخش الکترو موتور افزایش می یابد. پمپ های گریز از مرکز تک پروانه بیشترین کاربرد را در تولید و صنعت دارند که شامل یک یا دو مکنده می باشند.

بوستر پمپ آبرسانی
سیستم پمپاژ آبرسانی به عنوان پمپ تامین فشار ثابت و تقویت کننده ی هیدرولیک شناخته می شود. از نظر فنی این سیستم ها تنها یک پمپ محسوب نمی شوند بلکه یک سیستم کامل و مجزا هستند.
بوستر پمپ آبرسانی معمولا شامل یک پنل کنترل، پمپ ها همراه با موتور الکتریکی، شیرآلات و کلکتورهای مربوطه می باشد.
بوستر پمپ آتشنشانی
سیستم پمپاژ آتش نشانی به عنوان پمپ اطفا حریق و تقویت کننده هیدرولیکی شناخته می شود. از نظر فنی این سیستم ها تنها یک پمپ محسوب نمی شوند بلکه یک سیستم کامل و مجزا هستند. بوستر پمپ های آتش نشانی معمولا شامل یک پنل کنترل، موتور دیزلی یا الکتریکی، شیرآلات و کلکتورهای مربوطه می باشند.

انواع پمپ جابجایی مثبت
پمپ آب دنده ای
این نوع پمپ رایج ترین پمپ در گروه پمپ های جابجایی مثبت است، در این نوع پمپ ها، سیال از طریق دنده ها وارد شده و توسط یک عملیات پمپاژ بدون صدا از شبکه خارج می شود. این پمپ ها قادر به پمپاژ آب و مایعات غلیظ مانند انواع روغن ها، مواد نفتی، قیرها و جلا دهنده ها با فشار بالا هستند. پمپ های دنده ای شامل دو نوع داخلی و خارجی هستند که تفاوت آنها تنها در قرار گیری چرخ دنده ها و نحوه وارد شدن مایعات به داخل پمپ می باشد.
پمپ های دنده ای داخلی با وارد کردن مایعات به داخل، (بین روتور و دنده ها) عمل پمپاژ را انجام می دهند و در اصل دنده ها در داخل پمپ مشغول به فعالیت می باشند. این پمپ ها قادرند آب را با فشار متوسط و درجه حرارت بالا پمپاژ کنند که میزان پمپاژ آب تا حدی پایین است. اما پمپ های دنده ای خارجی با دو دندانه خارجی، جریان سیال را تولید می کنند و قادر به پمپاژ سیال با فشار بالا و درجه حرارت پایین هستند. به طور کای طراحی موثر و کارآمد، گنجایش و مقدار خروجی بالا از ویژگی های پمپ های آب دنده ای می باشند.

پمپ دیافراگمی
همانطور که از اسم آن پیداست، این پمپ ها تنها از طریق هوا کار می کنند و برای محیط های سخت و خطرناک مناسب هستند. این نوع پمپ ها در مواردی مانند انتقال مواد شیمیایی، صنایع غذایی یا مصارفی که پمپاژ مایعات همراه با محتویات جامد می باشد استفاده می شوند.

پمپ پیستونی
پمپ آب پیستونی از جمله پمپ های جابجایی مثبت است که فشار بالای سیل توسط پیستون ها جبران می گردد. پمپ های پیستونی کاربردهای متنوعی دارند که از جمله آن می توان به انتقال رنگ، شکلات، صنایع شیرینی پزی، کارواش و مه پاش اشاره کرد.

اصطلاحات و تعاریف پمپ آب
هد (H)
یکی از اصطلاحاتی که اکثر افرادی که با پمپ آب سر و کار دارند و از آن زیاد استفاده می کنند، هد پمپ (Head) می باشد که با علامت H نمایش داده می شود. هد میزان ارتفاع سطح مایع را نمایش می دهد. در واقع هد میزان ارتفاعی است که یک پمپ می تواند آب را پمپاژ کند.

دبی (Q)
به مقدار سیالی که در زمان معین توسط پمپ جابجا می گردد، دبی یا بازدهی گفته می شود. دبی (Flow Rate) را با حرف اختصاری Q نمایش می دهند.
*منظور از سیال مایع رونده ای می باشد که پمپ آن را پمپاژ می کند.
محاسبه ارتفاع و بازدهی (دبی)
یکی از بزرگ ترین سوالات خریداران پمپ این است که چه پمپی برای ما مناسب است؟ هر پمپ آبرسانی به طور کلی با دو مولفه (ارتفاع و بازدهی) معین میگردد. برای انتخاب پمپ آب مناسب خود لازم است بتوانیم این دو مولفه را محاسبه کنیم.
مولفه اول: ارتفاع (H)m
واحد ارتفاع متر است. برای به دست آوردن فشار مناسب هر پمپ احتیاج به میزان ارتفاع داریم. لذا ارتفاع هر ساختمان با فرمول ساده زیر به دست میاید.
H: (X) × 3/5m+30m
X: تعداد طبقات ساختمان
m3.5: فاصله کف هر طبقه تا سقف
m30:میزان فشار استاندار لازم پشت هر شیر (30 متر ارتفاع برابر است با 3 بار فشار)
نکته: هر ده متر ارتفاع برابر است با یک بار فشار
مولفه دوم: بازدهی (دبی) Q
واحد بازدهی متر مکعب در ساعت است. برای به دست آوردن دبی یا بازدهی مناسب برای هر واحد مسکونی، لازم است تعداد شیر های آب مصرفی که شامل مواردی همچون شیر های مصرفی آشپزخانه، سرویس بهداشتی، فلاش تانک ها و در صورتی که سیستم سرمایشی خانه کولر آبی میباشد تعداد کولر آبی محاسبه گردد. که برای ساده تر شدن آن تعدادی استاندار در اختیار شما مصرف کننده قرار میگیرد تا بتوانید دبی لازم برای واحد مسکونی خود را به دست آورید.
- واحد های 60 الی 100 متر (250لیتر در ساعت) = 250× تعداد واحد
- واحد های 100 الی 150 متر (300 لیتر در ساعت) = 300× تعداد واحد
- واحد های 150 الی 250 متر (350 لیتر در ساعت) = 350× تعداد واحد
- واحد های 250 متر به بالا (400 لیتر در ساعت) = 400× تعداد واحد
منحنی پمپ
معمولا میزان فشار تولیدی پمپ آب و میزان بازدهی به یکدیگر وابستگی دارند که این وابستگی را به شکل نمودار پمپ نمایش می دهند. نقطه تلاقی هد و دبی را اصطلاحا نقطه کاری پمپ می نامند.
نکته –> لازم به ذکر است نقطه کاری پمپ همیشه باید برابر با میزان هد و دبی مورد نیاز باشد.

فشار پمپ
منظور از فشار در اینجا فشار استاتیک اندازه گیری شده سیال یا گاز در درون خطوط لوله یا مخازن تحت فشار است که نسبت به فشار اتمسفر با واحد پاسکال، میلی بار و بار سنجیده می شود.
فشار ایستا
فشار استاتیک زمانی است که هیچ جریانی در سیال وجود ندارد.
فشار استاتیک = ارتفاع از سطح اندازه گیری فشار + فشار ورودی منبع انبساط دیافراگمی
فشار جریان
فشار دینامیک زمانی است که سیالی جریان دارد.
فشار جریان = فشار دینامیک – افت فشار
فشار پمپ
فشار تولید شده در دهانه خروجی پمپ آب هنگام کار کردن است. بسته به نوع پمپ، این فشار می تواند با اختلاف فشار متفاوت باشد.
فشار کاری
فشاری که در زمان عملکرد پمپ یا بخشی از آن وجود دارد یا می تواند وجود داشته باشد.
فشار کاری مجاز
حداکثر فشار کاری که به دلیل محافظت از پمپ تعیین می شود.
کاویتاسیون
کاویتاسیون بنا به تعریف شکل گیری و ترکیدن حباب هایی است که در نتیجه ی ایجاد فشار موضعی منفی و تبخیر آب در ورودی پروانه پدید می آید، این امر باعث کاهش هد خروجی و بازده شده و باعث می شود در پمپ آب جریانی ناپایدار و پر سر و صدا ایجاد شود و به اجزای درون آن آسیب وارد شود.
به دلیل انبساط و ترکیدن حباب ها در محل های پرفشار (در قسمت های خروجی پروانه) انفجارهای بسیار کوچکی ایجاد می گردند که باعث آسیب و خرابی هایی در سیستم هیدرولیک می شود. اولین نشانه های این امر ایجاد سر و صدایی مشابه با صدای سنگریزه در هوزینگ پمپ می باشد که باعث آسیب دیدن پروانه می شود.

یکی از فاکتورهای بسیار مهم برای پمپ گزیز از مزکز، NPSH (ارتفاع مکش مثبت خالص) می باشد.. این مقدار نشانگر حداقل فشار ورودی لازم در پمپ است تا کاویتاسیون اتفاق نیفتد، یعنی همان فشار اضافه ای که لازم است تا از تبخیر آب ممانعت کرده و آن را در حالت مایع نگه دارد. مشخصات و ویژگیهای پمپ مانند نوع پروانه و سرعت آن و همچنین عوامل محیطی مانند دمای آب و فشار اتمسفر بر NPSH تاثیر می گذارند.
ممانعت از کاویتاسیون
برای جلوگیری از کاویتاسیون آب پمپ شونده باید با ارتفاع مشخصی به پمپ وارد شود. بدین معنی که پمپ باید پایین تر از سطح مخزن آب که قرار است پمپاژ شود قرار گیرد. حداقل هد ورودی در اینجا به دمای آب پمپ شونده بستگی دارد. افزایش فشار استاتیک، کاهش دمای آب (کاهش فشار بخار) و انتخاب پمپ با NPSH کمتر از دیگر راههای ممانعت از کاویتاسیون می باشند.